Hoe zorg je ervoor dat kunstenaars, dansers en culturele organisaties niet alleen artistiek sterk, maar ook zakelijk stevig en veilig kunnen werken? Bij Cultuur+Ondernemen draait alles om die vraag. Als kennisplatform en financier ondersteunen zij de culturele en creatieve sector met advies, trainingen en leningen.
We spraken met Djoeke Gerding, die zich als adviseur Governance dagelijks bezighoudt met vraagstukken rondom bestuur en toezicht; van kunstenaars die hun eerste stichting willen oprichten tot toezichthouders die sociale veiligheid beter willen borgen..
“Sociale veiligheid is geen hype,
maar een noodzaak”
Foto: Els Zweerink
Een carrière tussen cultuur en governance
Djoeke begon haar carrière in een culturele uitgeverij, waar ze onder andere werkte met Nederlandse dansmagazines. “Mijn taak was ervoor te zorgen dat deze organisaties konden blijven bestaan. Ik hield me bezig met advertentiewerving en sprak veel culturele organisaties. Ik vroeg me vaak af: hoe worden besluiten genomen? Waarom op deze manier?”
Wat Djoeke inspireert aan haar werk, is de enorme diversiteit. “De ene dag help ik een danser bij het oprichten van een stichting vanwege subsidievoorwaarden, de volgende dag praat ik met een museum over sponsorregelingen of met een poppodium over gemeentelijke eisen. Het mooie is dat het werk nooit saai is en je altijd iets nieuws leert.”
Die nieuwsgierigheid leidde tot een master in cultuurmanagement met een focus op bestuur en beleid binnen de culturele sector. Daarna kwam ze bij Cultuur+Ondernemen terecht.
De rol van Cultuur+Ondernemen
Cultuur+Ondernemen staat midden in de culturele en creatieve sector en helpt makers en organisaties om hun ambities waar te maken. Daarbij gaat het niet alleen om artistieke inhoud, maar juist ook om de randvoorwaarden die nodig zijn om duurzaam en veilig te kunnen werken. Vanuit die brede blik richt de organisatie zich op drie pijlers:
- Bestuur en toezicht – advies en trainingen voor bestuurders en toezichthouders om organisaties goed en veilig te besturen.
- Zakelijk ontwikkelen – ondersteuning bij strategisch plannen, acquisitie, samenwerken en het versterken van het eigen ondernemerschap.
- Financiering – advies en informatie over financiële vraagstukken. Daarnaast verstrekt Cultuur+Ondernemen culturele leningen.
Door deze pijlers te combineren, kan Cultuur+Ondernemen inspelen op de uiteenlopende vragen van makers en organisaties.
“We waren waarschijnlijk de enige culturele organisatie die tijdens corona collega’s moest bijzoeken”
Tijdens de coronaperiode, waarin vele culturele instellingen juist stil kwamen te liggen, werd dat duidelijk. “Zodra makers hun activiteiten weer wilden hervatten, bleek dat banken hen niet konden helpen. Wij hebben daarom extra leningen opgezet en aangeboden. Dit deden we altijd al, maar de vraag werd ineens vijftien keer zo groot. We waren waarschijnlijk de enige culturele organisatie die tijdens coronacrisis collega’s moest bij zoeken. Dat geeft wel aan hoe groot de vraag was.”
Voor wie is Cultuur+Ondernemen er?
De doelgroep is breed: culturele organisaties, individuele kunstenaars, maar ook bestuursleden en toezichthouders. “Ze kloppen bij ons aan met uiteenlopende vragen: hoe richt ik een stichting op? Hoe vergroot ik mijn zichtbaarheid? Hoe financier ik mijn project? Maar ook: hoe ga ik om met belangenverstrengeling, en hoe zorg ik dat mijn organisatie sociaal veilig is? Voor al die vragen biedt Cultuur+Ondernemen kennis, praktische handvatten en doorverwijzingen naar de juiste experts,” legt Djoeke uit.
Betekenis voor de danssector
De diensten van Cultuur+Ondernemen zijn er voor de hele cultuursector en dus ook voor dans. “Dat kan gaan om een dansorganisatie die een grote sponsorovereenkomst wil afsluiten en zich afvraagt: waar moeten we op letten? Of om een toezichthouder die wil weten hoe je sociale veiligheid in de organisatie borgt. Ook individuele dansers en dansscholen kunnen bij ons terecht,” vertelt Djoeke.
Daarnaast organiseert Cultuur+Ondernemen trainingen, workshops en congressen. Sociale veiligheid is daarbij een terugkerend thema. “Die trainingen zitten altijd snel vol. We willen dat deelnemers hun eigen casussen kunnen inbrengen, daarom beperken we de groepsgrootte bewust tot vijftien mensen.”
Sociale veiligheid: geen hype, maar noodzaak
Volgens Djoeke draait sociale veiligheid om de manier waarop organisaties zich inrichten. “Soms is er wel een vertrouwenspersoon, maar weet niemand wie dat is. Of de vertrouwenspersoon is er alleen voor medewerkers, terwijl de meeste mensen zzp’er, stagiair of auditant zijn. Dan werkt het systeem niet.”
“Aan het begin van ieder dansproject zou je moeten bespreken: wat verstaan we onder grensoverschrijdend gedrag en hoe gaan we ermee om?”
In de danssector vraagt dit extra aandacht. “Dansers werken vaak in korte projecten met steeds wisselende groepen. Aan het begin van ieder project kun je daarom beter met elkaar bespreken: wat verstaan we onder grensoverschrijdend gedrag, hoe gaan we ermee om en hoe spreken we elkaar aan? Dat is wezenlijk anders dan bijvoorbeeld in een museum, waar je vaak het hele jaar met hetzelfde team werkt.”
“Meer meldingen betekent vaak dat het systeem beter werkt: mensen weten de weg naar een vertrouwenspersoon te vinden.”
De laatste jaren is veel in beweging. “Sommige mensen denken dat het slechter gaat omdat we meer meldingen horen. Maar meer meldingen betekent vaak dat het systeem juist beter werkt: mensen weten de weg naar een vertrouwenspersoon te vinden. Dat is een goed teken. Daarna wil je natuurlijk dat het aantal meldingen weer daalt. Vindbaarheid en zichtbaarheid van procedures zijn daarin cruciaal: iedereen moet weten waar en bij wie ze terechtkunnen.”
Wat is er nodig om sociale veiligheid te versterken?
“Een belangrijk aandachtspunt is de rol van toezichthouders,” benadrukt Djoeke. “Leidinggevenden in culturele organisaties worden meestal beoordeeld op artistieke kwaliteit, bezoekersaantallen en financiën. Sociale veiligheid komt pas daarna. Als we bestuurders en leidinggevenden ook formeel gaan beoordelen op sociale veiligheid, kan dat enorm helpen. Het is minder makkelijk meetbaar dan cijfers, maar daarom niet minder belangrijk.”
Advies voor dansers en startende zelfstandigen
“Zorg goed voor jezelf, ook zakelijk.” Djoeke moedigt dansers aan om zich te verdiepen in de organisaties waarmee ze samenwerken. “Probeer te begrijpen hoe de organisaties zijn ingericht. Wie mag wat bepalen en waarom? Als je dat weet, kun je beter inschatten welke invloed je zelf kunt uitoefenen.”
| Ontdek wat Cultuur+Ondernemen voor jou kan betekenen Cultuur+Ondernemen biedt verschillende laagdrempelige manieren om kennis op te doen en vragen te stellen. Zo kun je als danser, maker of organisatie altijd ergens terecht: • Gratis adviesgesprek: één keer per jaar kun je een oriënterend gesprek voeren met een adviseur, waarin je al je vragen kunt stellen. • Kennisbank: met handleidingen, stappenplannen en praktische informatie, bijvoorbeeld voor het opstellen van een jaarverslag. • Nieuwsbrief: schrijf je in en ontvang tips, actuele thema’s en inspirerende voorbeelden direct in je inbox. |
Foto’s: Melanie Marsman, CreativeRoadz