In een interview reeks bieden we een kijkje achter de schermen van de danswereld, daar waar passie, ambities en uitdagingen samenkomen. Vandaag delen we het verhaal van Jozefien Debaillie, danseres bij het Scapino Ballet Rotterdam. Hoe is haar reis door de danswereld verlopen? Welke belangrijke lessen heeft zij geleerd als professionele danseres én moeder?
Door Lara Sala
“Ik zou willen dat alle mensen iets vonden dat hen zoveel geeft als dans mij geeft. Dan zou de wereld er een stuk mooier uitzien.”
Jozefien en ik nemen plaats in de gemeenschappelijke woonkamer voor het gezelschap. Ze heeft nu haar lunchpauze en het is vandaag haar laatste dag voor de zomerstop. Ik kijk in haar vriendelijke open gezicht.
En na vandaag 4 weken met je kindjes?
Een warme ontspannen glimlach verschijnt op haar mond. “Het is zo prachtig. Het geeft me zoveel. Zo fijn om thuis te komen bij mijn kindjes. Na de bevalling was het best heftig en had ik het niet altijd makkelijk met mezelf, dan nam ik een kinderbad door tussen mijn kindjes op bed te gaan liggen. Die drie schattige lieve kleine lichaampjes om mij heen, dat gaf me zoveel goeds”.
Toen ik moeder werd kreeg mijn leven een enorm toegevoegde waarde. Hoe is dat voor jou?
“Mijn kinderen krijgen is heel bijzonder en life changing. Ik kwam plots heel dicht bij mijzelf. Ik dans in kleuren en met het moederschap werd mijn kleuren pallet uitgebreid, van primair naar alle kleurschakeringen. Tegelijkertijd kwam er ook een verheldering, alsof ik van geschetste naar duidelijke lijnen ging. Ik werd ook sensitiever waardoor mijn huid minder dik is. Onrecht, oorlog op tv of een gemene opmerking, het komt veel harder binnen. Tegelijkertijd voel ik ook dat het me dichter bij mijn eigen waarheid heeft gebracht en ik duidelijk voel als het niet klopt of als ik een ‘nee’ tegen kom in relatie tot anderen of mijn werk. Je zou kunnen zeggen dat zowel het mooie als minder mooie is uitvergroot. Mijn leven is rijker geworden.”
Hoe werkt dat bij jou na 3 kinderen? Heb je dan nog steeds een strak balletpak aan of mag je wat ruimer vallende kleding aan?
“Ja ik heb een zachter buikje en mijn borsten hangen lager. Mijn lijf heeft het allemaal voor mij gedaan, ik vind mezelf prachtig”, zegt ze en met een grote glimlach kijkt ze me aan.
Ik glimlach met haar mee, gevuld door blijheid van zoveel vrouwelijke kracht.
Jozefien vervolgt; “Mijn lichaam doet nog steeds veel voor mij, daarom wil ik ook niet terug naar het idee van, het moet strak. Ik weet niet of iedereen dat accepteert, maar ik wil er geen problemen mee hebben. Ik vind dat ik een mens ben en ik zie er nu eenmaal niet uit als een twintigjarige die geen kinderen heeft gehad. Dat lijkt mij overigens ook niet iets waar we naar moeten streven.”
“Het is normaal dat we ouder worden en dat we veranderen. Dat mag ook in de danswereld aanvaard worden.”
Wat een bevrijding dat jij jezelf dit geeft.
“Maar dat heeft wel ups en downs gehad hoor. Ik voel soms ook twijfel, maar dan probeer ik mijzelf echt te overtuigen, Nee, je hebt het bij het rechte eind. Het is normaal dat we ouder worden en dat we veranderen, dat mag ook in de danswereld aanvaard worden. Het is ook een maatschappelijk probleem. Waarom moeten we jong en jeugdig blijven? Dat is niet de realiteit.”
Jij probeert het te veranderen terwijl je in de danswereld zit. Dat vind ik heel knap.
“Ja ik voel me nu goed. Maar als ik me niet goed voel, komt die kritische stem soms terug.”
Waar bestaat dat stemmetje uit?
“Ik denk aan alle herinneringen van vroeger. De veeleisendheid van de opleiding. Alles dat iedereen ooit tegen mij gezegd heeft over mijn lichaam, waar ik stiekem heel erg boos over ben. Ik vind dat jij niet het recht hebt iets over mijn lijf te zeggen. Je weet niet wie ik ben, je weet niet wat er in mijn hoofd leeft en wat ik heb meegemaakt. Er worden dingen gezegd als je armen zijn tekort, je benen zijn te kort, je neus is te krom. Het kan enorm kwetsen. Het is een subjectieve smaak en als danser kan je er helemaal niets aan doen. Het zijn belachelijke opmerkingen die helaas wel gemaakt werden.”
“Als danser kom je in een momentopname voor iemand te staan die gaat beslissen, ‘ik vind jou mooi of niet mooi.’ Dat vind ik een heel moeilijk gegeven.”
“Ik zeg altijd, het is een gelijke stroom. De choreograaf is degene die een artistieke visie heeft. Wij beelden het uit. Zonder danser is er geen choreografie zonder choreograaf geen dans. En we hebben allemaal rechten en plichten.”
“Het publiek vindt het vast niet erg als wij hun een diverser beeld in lichaamsvormen aan bieden,” vervolgt Jozefien. “Iedereen heeft recht om zijn eigen smaak te hebben, maar jouw smaak mag niet mijn gezondheid in gevaar brengen. Ik heb zelf gelukkig nooit een eetstoornis gehad, maar ik had wel een vertekend beeld van mijzelf doordat iemand op 12-jarige leeftijd tegen mij zei dat ik te klein en te dik was en niet geschikt ben om ballerina te worden.”
Maar waarom zou je dit überhaupt zeggen?
Ik merk dat ik het opneem voor het kind in Jozefien – en alle kinderen die anno 2025 ook ergens in een balletles staan. Vol dromen en hard aan het werk.
“Waarschijnlijk is de docent ooit zelf ook zo behandeld, maar we moeten niet voortzetten wat we zelf hebben meegemaakt. Het is een belangrijke taak om dat te veranderen. Dansers die het onderwijs in gaan moeten eerst aan hun eigen issues gaan werken voordat ze gaan lesgeven.”
Je danst inmiddels al 12 jaar bij Scapino Ballet Rotterdam, een heel fijn gezelschap dat goed bij jou past?
“Ik ben nu een senior en ik heb een vertrouwensrelatie kunnen opbouwen met het team. Het is niet dat ik mezelf nog moet bewijzen. Door mijn lange carrière heb ik me als danseres en als mens kunnen verdiepen door prachtige rollen te dansen. Ik heb ook een nominatie voor een zwaan ontvangen. Ik zit nu redelijk goed in mijn vel. Ik zie het als mijn taak om die weg naar meer rust geluk en tevredenheid te verduidelijken voor andere dansers die dat willen. Want het is niet vanzelfsprekend. En daarnaast wil ik gewoon genieten van het dansen.”
Ik denk dat jij veel kracht haalt uit jouw zelfacceptatie. De kracht om ook te besluiten iets niet te doen als het voor jou niet klopt?
“Ja dat doe ik nu al. Bijvoorbeeld: een paar maanden geleden vroeg iemand mij 10 minuten te gaan rennen door de studio. Waarop ik zei: ‘Ik ben net bevallen, ik kan nu echt niet 10 minuten rennen.’ En het werd geaccepteerd. Maar voor veel dansers kan het lastig zijn om voor zichzelf op te komen, om niet te doen wat gevraagd wordt. Het kan vervelende consequenties hebben, zoals het mislopen van een mooie rol.”
Heb je dingen meegemaakt die onveilig voor jou voelden?
“Ja absoluut. En vooral toen ik jonger was. De opleiding als tiener was totaal niet op orde qua kennis over voeding en gezondheid en er was geen opbouwende ondersteuning voor de leerlingen. Ik werkte er keihard en kreeg het gevoel nooit goed genoeg te zijn. Er is mij daar gezegd dat ik niet geschikt was om ballerina te worden. Houd je maar eens staande als dat tegen je wordt gezegd als tiener. Het is ondermijnend. Er waren gelukkig een paar goede leraren, maar naar mijn gevoel ook veel gefrustreerde docenten. Docenten die niet in balans waren en die het zelf niet gemaakt hadden als danser, maar wel les gingen geven. Dat zie ik nu nog steeds gebeuren. Mensen stromen na hun danscarrière door in een baan in het onderwijs zonder iets van opleiding te hebben gevolgd. Wel met hun vakkennis, maar een goede leraar heeft ook andere competenties nodig dan alleen het gegeven dat je een danser bent geweest. Het zou een win-win situatie zijn als er een omscholing voor dansers bestond die het onderwijs in willen. Zodat je stil kan staan bij wat er niet goed ging in jouw opleiding en je andere inzichten kan krijgen over de omgang met leerlingen. Daar heeft zowel de student als de leerkracht baat bij. Ook mensen ontmoeten van buiten de dansbubbel lijkt mij heel inspirerend. Zo kunnen we van elkaar leren. Kijk, iedereen loopt trauma’s op in het leven, dat maakt je ook wie je bent. Maar het zou niet veroorzaakt moeten worden door de mensen die jou een vak leren.”
En dat heb jij wel gezien?
“Ja absoluut.”
Zowel bij jezelf als bij anderen?
“Pesterijen, mensen een minderwaardigheidscomplex aan praten, body shaming, victim blaming, beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, in de doofpot stoppen. Niemand is daar weg gekomen zonder een verstoorde relatie met voeding en een verstoord zelfbeeld, ook ik niet en dat terwijl ik zo van mezelf en van eten houd.”
Dan refereer je aan de balletacademie in Antwerpen?
“Ja, althans dat was twintig jaar geleden wel zo.”
En hoe vond je het bij Codarts?
“In Antwerpen hing er een heel rigide sfeer met een ideaalbeeld van een danskunstenaar en daar was ik altijd raar. Bij Codarts was ik ook ‘raar’ maar dat was iedereen daar. Er was niet één manier van artistiek zijn. Voor mij was Codarts daardoor een openbaring. Het was vrijheid en creativiteit. Ik voelde er de ruimte om te verwerken wat ik de eerste jaren had mee gemaakt aan negativiteit. Voor mij was het een geweldige tijd met bijzondere mensen, precies zoals ik me de kunstwereld altijd had voorgesteld. De combinatie met de muziekstudenten was enorm verrijkend. Ik ben losgegaan, uitgebroken, heb geëxperimenteerd met van alles en nog wat en daarna kon ik weer terug serieus worden en mijzelf focussen. Maar mensen zijn mensen en ook op Codarts was het niet utopisch. Er was seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar de betrokken personen zijn daarvoor op hun plek gezet.”
Was er een plek waar je de dingen die voor jou niet klopten kon benoemen?
Jozefien schudt haar hoofd. “Het waren geheimen.”
Wat zou er preventief kunnen gebeuren? Als we nou allemaal ons leren uit te spreken in een veilige vertrouwde setting, dan kunnen geheimen minder goed ontstaan.
“Ja, meer delen,” antwoordt Jozefien. “Maar ook preventief mensen de tools geven om zelfvertrouwen op te bouwen. Ik ben danser. Ik ben hier en ik heb het recht om hier te zijn, zonder over mijn grenzen heen te moeten gaan.”
Wat betekent dans voor jou?
“Dansen is de rode draad in mijn leven. Het heeft me naar Rotterdam gebracht. Een geweldige stad waar ik met veel plezier woon en werk. Door dans heb ik vrienden voor het leven ontmoet en door dans heb ik ook mijn echtgenoot die tevens ex-danser is ontmoet. Ons prachtige gezin is eruit voortgekomen. Ik heb wel eens een moeilijke periode gehad; dat een gezelschap plotseling stopte en ik mijn baan kwijt was, of dat ik door andere moeilijke dingen heen moest gaan. Toen heb ik iemand een keer getext: ‘Ik moet weer gaan dansen dan komt alles weer goed.’”
“Ik zou willen dat alle mensen iets vonden dat hen zoveel geeft als dans mij geeft.
Dan zou de wereld er een stuk mooier uitzien.”
“Thuis ben ik samen en deel ik mijzelf met de mensen om mij heen,” vervolgt Jozefien. “Maar dans is echt van mij! Ik kan moeder zijn, omdat ik óók dans heb. Na de bevallingen verlangde ik ook echt weer naar het dansen. Ik dans ook vooral voor mijzelf. Ik vind het fantastisch dat daar een publiek zit dat deelt in mijn ervaring, maar de essentie is van mijzelf. Ja ik dans echt omdat ik me daar goed bij voel. Ik zou willen dat alle mensen iets vonden dat hen zoveel geeft als dans mij geeft. Dan zou de wereld er een stuk mooier uitzien.”
Ik kijk naar Jozefien. Een levendige, gepassioneerde vrouw en liefdevolle moeder.
En een prachtige danseres.
Fotograaf: Olga Ibattulina
Voorstelling: Rizonanza choreografie door Ed Wubbe
Wil je ook graag je verhaal vertellen? Laat het ons weten door ons een mailtje of een bericht via onze social mediakanalen te sturen.
Herken jij situaties uit bovenstaand verhaal die jij hebt meegemaakt en die grensoverschrijdend zijn? Praat erover. Ook als je twijfelt. Hulp is beschikbaar. Kijk voor meer informatie over advies, ondersteuning en vertrouwelijke gesprekken op de pagina Hulp en advies.